İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyesi olma yönündeki tarihi teklifleri, üst düzey Türk yetkililerin transatlantik ittifakın İskandinav genişlemesine karşı sert bir duruş sergilemelerinin ardından bir barikata çarptı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Stockholm'ün iki ülkenin Türkiye'nin tutumunu değiştirmeye çalışmak için yetkililer göndereceğini açıklamasının ardından İsveç ve Finlandiya heyetlerinin Ankara'ya seyahat etme "zahmetine girmemesi gerektiğini" söyledi.
30 NATO üyesinin tümü, tarihsel olarak tarafsız iki ülkenin ittifaka katılması için oybirliğiyle yeşil ışık yakmalıdır. İsveç ve Finlandiya geçtiğimiz günlerde Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline yanıt olarak NATO'ya katılma niyetlerini açıkladılar.
Türkiye, ittifakın kurulmasından üç yıldan kısa bir süre sonra, 1952'deki ikinci genişlemesinin bir parçası olarak, Yunanistan ile birlikte NATO'ya üye oldu.
İşte Türkiye'nin hamlesi hakkında bilmeniz gerekenler.
Türkiye'nin İsveç ve Finlandiya'nın önerilen üyeliğiyle ilgili bir sorunu mu var?
Erdoğan Pazartesi günü iki İskandinav ülkesini "terörizmi" desteklemekle suçladı.
"Bu ülkelerin hiçbirinin terör örgütlerine karşı net ve açık bir tutumu yok" diyen Erdoğan, Ankara'nın "terörist grup" olarak tanımladığı Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) ve Türkiye ve çevresinde faaliyet gösteren diğer silahlı Kürt gruplarına atıfta bulundu.
"Onlara nasıl güvenebiliriz?"
Aynı gün, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Finlandiya ve İsveç'i, Ankara'nın taleplerine rağmen Türkiye'de aranan şüphelileri iade etmedikleri için eleştirdi.
Aranan kişiler ya PKK ile ya da Türkiye tarafından yüzlerce insanı öldüren 2016 darbe girişiminden sorumlu tutulan Gülen hareketi ile bağlantılı olmakla suçlandı.
Buna cevaben, Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, Türkiye'nin tutumuna şaşırırken, Ankara ile "pazarlık" yapmak istemediğini söyledi.
Erdoğan, Türkiye'ye karşı silah yaptırımları nedeniyle yaptığı açıklamalarda Stockholm'ü de hedef aldı. İsveç, Ankara'nın komşu Suriye'deki askeri operasyonu nedeniyle 2019'dan bu yana Türkiye'ye silah satışlarını dondurdu.
Türk ordusu, 2016'dan bu yana Suriye'de IŞİD'i (IŞİD) ve Ankara tarafından "terörist" olarak görülen Kürt savaşçıları hedef alan birkaç sınır ötesi operasyon gerçekleştirdi. Türkiye, Suriye'nin kuzeyindeki toprak parçalarını kontrol ediyor ve bazı STK'lar tarafından yerel sakinleri zorlamakla suçlanıyor.
Washington işin içinde mi?
İstanbul Kültür Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Mensur Akgün, El Cezire'ye verdiği demeçte, Ankara'nın İsveç ve Finlandiya'nın üyelik teklifini, tekliflerin sadık bir destekçisi olan ABD ile olan acil sorunlarını çözmek için kaldıraç olarak kullanmaya çalıştığını söyledi.
Akgün, "Ankara, F-35 savaş uçakları konusunda ABD yaptırımları altında kaldı ve bundan memnun değil" dedi.
Türkiye'nin Rus S-400 savunma sistemini satın alması, son yıllarda Türkiye ile ABD arasındaki ilişkileri geren kilit konulardan biri oldu.
Temmuz 2019'da ABD, Türkiye'nin Rus S-400'lerinin ilk teslimatını almasından günler sonra Ankara'yı kilit F-35 savaş uçağı programından çıkardı.
ABD ve NATO müttefikleri, bir NATO üyesi tarafından bir Rus füze savunma sisteminin kullanılmasının NATO'nun kendi savunma sistemleri için tehlikeli olduğunu söylüyor, ancak Türkiye, o zamanki Başkan Barack Obama yönetiminin NATO üyesi ülkeler tarafından yaygın olarak kullanılan ABD Patriot hava savunma sisteminin satışını durdurduktan sonra füze sistemini satın almaya karar verdiğini söylüyor.
Türkiye, Washington'un Suriye'deki silahlı Kürt gruplara verdiği desteği de kınadı. ABD, PKK'yı "terörist" bir örgüt olarak tanıyor, ancak özellikle 2010'larda IŞİD'e karşı mücadelenin zirvesinde, birincisinin Suriye kolu olan Kürt Halk Koruma Birlikleri'ni (YPG) askeri ve siyasi olarak destekledi.
Benzer NATO anlaşmazlıkları oldu mu?
NATO'nun genişlemesi konusunda diplomatik çıkmazlar daha önce de yaşanmıştı. Son zamanlarda, Yunanistan, Yunanlıların Yunan mirasını çalma girişimi olduğunu söylediği ülkenin adını protesto etmek için Makedonya'nın bloğa kabulünü yıllarca sürdürdü.
Yunanistan ve Makedonya, 2019 yılında, Atina'nın Üsküp'ün NATO'ya katılmasına yönelik itirazlarını kaldırmadan önce adını Kuzey Makedonya olarak değiştirdiği bir anlaşma imzaladı.
Sırada ne var?
Türkiye tarihsel olarak NATO'nun genişlemesinden yanaydı, bu yüzden Akgün sonunda bir uzlaşma olacağına inanıyor.
El Cezire'ye verdiği demeçte, "Türkiye tam olarak istediğini elde edemeyebilir, ancak müttefikleri muhtemelen onu tatmin edecek bir şey sunacak" dedi.
"Ankara, diğer üyelerin yapacağı gibi, ulusal çıkarları doğrultusunda müzakere edecek.
"Günün sonunda, Türkiye tarihsel olarak hiçbir zaman bir NATO konsensüsünü baltalamadı ve hala da bunu yapmamaya çalışacaktır. Ancak, koşulsuz olmayacak."
