Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasında İskandinav ülkelerinin NATO üyeliğinin önünü açmak için yapılan son dakika anlaşması , Ankara'nın Rusya'nın saldırganlığı karşısında batılı müttefiklerinin yanına sağlam bir şekilde yerleştirilmesi olarak tasvir edildi.
Son yıllarda, Ankara'nın üç yıl önce Rus füzelerini satın alması ve daha yakın zamanda, Ukrayna'daki savaşı nedeniyle Rusya'ya uygulanan yaptırımlara katılmayı reddetmesi gibi olaylarla körüklenen Türkiye'nin Batı'dan uzaklaşıp uzaklaşmadığı konusunda tartışmalar alevlendi .
Türkiye Mayıs ayında bir dizi talebi karşılamadıkları takdirde İsveç ve Finlandiya'nın NATO başvurularını veto edeceğini duyurduğunda, pek çok kişi bunu Ankara'nın NATO içinde kendi yolunu giderek çizen bir ortak olarak itibarının bir başka kanıtı olarak gördü.
Ancak geçen haftaki anlaşma – Türkiye'nin İskandinav ülkelerinde “terörist” örgütler olarak tanımladığı grupların faaliyetleri , şüphelilerin iadesi ve Türkiye'ye silah satışındaki kısıtlamaların kaldırılması konusundaki endişelerini ele alan – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı sadık ve destekleyici bir müttefik olarak gördü. NATO'nun Madrid zirvesinde.
Katar Üniversitesi İbn Haldon Beşeri ve Sosyal Bilimler Merkezi'nde yardımcı doçent olan Ali Bakeer, “Anlaşma, Türkiye'nin İsveç, Finlandiya ve bir bütün olarak NATO ile ilişkileri için çok olumlu ve tarihi bir gelişme” dedi.
“Türkiye'nin NATO'nun birliğini ve genişlemesini destekleme taahhüdünü gösteriyor… Bu bir kazan-kazan durumu ve NATO, artan tehditler ve Rusya karşısında bir kolektif güvenlik örgütü olarak daha güçlü bir şekilde ortaya çıkıyor.”
Ankara, iki yıl önce Kore Savaşı'nda Birleşmiş Milletler bayrağı altında savaşmak üzere asker göndererek, ittifakın ilk genişleme dalgası sırasında 1952'de NATO'ya katıldı. O zamanlar, Türkiye ve Norveç, Sovyetler Birliği'ne kara sınırı olan tek NATO devletiydi.
ABD'den sonra NATO'nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan Türkiye, ittifaka hayati bir güney kanadı sağladı.
Önümüzdeki olası sorunlar
Türkiye-İsveç-Finlandiya anlaşmasına verilen olumlu tepkilere rağmen, genişlemenin hala NATO için zorluklar yaratabileceğine dair işaretler var.
Erdoğan, İsveç ve Finlandiya'nın 10 maddelik anlaşmada belirtilen “görevleri yerine getirmemesi” halinde Türkiye'nin süreci engelleyebileceğinin sinyalini verdi. İskandinav genişlemesi 30 NATO üyesinin tümünün parlamentoları tarafından da onaylanmalıdır.
Alman Marshall Fonu Ankara direktörü Özgür Ünlühisarcıklı, "Türkiye istediğinin çoğunu aldı ancak onay süreci için potansiyel tuzaklar var" dedi.
Türkiye, İsveç ve Finlandiya terörün tanımı konusunda aynı fikirde değiller. Türkiye'nin terörist olarak kabul ettiği kişiler İsveç ve Finlandiya tarafından terörist sayılmayabilir ve Türkiye iadelerini talep ettiğinde bu yine de reddedilebilir.
“İsveç ve Finlandiya'nın yazılı anlaşmaya uymadığı gerekçesiyle Türkiye'nin onay sürecini daha da geciktirdiğini hayal edebiliyorum… Ama bunu söyleyerek, kutuyu tekmelemeyi başardılar ve belki başka çözümler de geliştirilebilir."
Ankara, Avrupa'nın Soğuk Savaş'tan bu yana en büyük tehdidiyle karşı karşıya olduğu bir zamanda ittifak içinde bir krizden kaçınmada çok önemli bir rol oynadı.
Chatham House'un Londra'daki Orta Doğu ve Kuzey Afrika Programı'ndan Galip Dalay, “Bu anlaşmadaki en büyük kazanç, Türkiye-NATO ilişkilerinde kriz olmamasıdır” dedi.
“On yıllardır belki de en önemli zirve olan bu zirveden sonra bir anlaşma olmasaydı, bu krize yol açardı. Bu krizin önlenmiş olması NATO'daki tüm taraflar için büyük bir kazanımdır.”
Analistlere göre, NATO içindeki konumunu cilalayan Türkiye, şimdi müttefiklerini “terörizm” konusundaki görüşü konusunda ikna etmeye çalışacak.
İskandinav anlaşması, Batılı ülkelerin Ankara'nın Suriye Kürt Halk Koruma Birlikleri (YPG) konusundaki endişelerini ilk kez tanıdığını gördü. Suriye'de ABD liderliğindeki koalisyonun bir parçası olarak IŞİD'e (IŞİD) karşı mücadelede etkili olan grup, 38 yıldır Türkiye'ye karşı silahlı ayaklanma yürüten Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) bağlı.
Türkiye'nin şimdi büyük ölçüde PKK ve YPG'nin ayrı varlıklar olduğunu savunan diğer ülkeleri benzer bir pozisyon benimsemeye zorlaması muhtemel.
Türkiye, 2019 saldırısını YPG kontrolündeki kuzey Suriye'ye tekrarlama sözü verdi . Önceki operasyon, Batı'nın yaygın bir şekilde kınamasına ve Ankara'ya savunma satışlarına kısıtlama getirilmesine yol açmıştı.
Unluhisarcıklı, "Türkiye artık Avrupa ve ABD'nin bu [salgını] lafta kalmayarak eleştirmemesini bekleyecek" dedi.
Dalay, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşının Türkiye ile NATO müttefikleri arasında daha fazla yakınlaşmaya yol açacağını açıkladı. Türkiye, Suriye, Libya ve Dağlık Karabağ'da Rusya ile doğrudan rekabet halinde olan tek NATO üyesidir ve bu durum Ankara için benzersiz güvenlik tehditleri oluşturmaktadır.
Dalay, "Rus revizyonizmi Türkiye'yi her zaman Batı'ya yaklaştırdı" dedi. “Osmanlı İmparatorluğu'nun durumu buydu, Türkiye NATO'ya girmek için başvururken de böyleydi, bugün de böyle.
Ancak Türkiye jeopolitik konularda Batı ile adım adım yakınlaşırken, bunu Rusya'yı kızdırmayacak şekilde yapmaya çalışacak” dedi.
